Onderzoeksrapport: 'boek over verrader Anne Frank gebaseerd op aannames en gebrekkige kennis'

Recht doen aan het verleden

Al direct na de publicatie van het boek afgelopen januari kwam er veel kritiek, onder andere van NIOD onderzoekers, op het onderzoek en de conclusies van het coldcaseteam. Met het rapport De Joodse notaris en de beschuldiging van verraad. Kritische analyse van argumentatie en brongebruik in Het verraad van Anne Frank komt een groep wetenschappers nu met een gedetailleerde analyse van de argumentatie, de gebruikte bronnen, en de conclusie van het coldcaseteam.

De onderzoekers concluderen dat er geen overtuigend bewijs is om Arnold van den Bergh als de verrader van Anne Frank aan te wijzen. Maar zij verzetten zich ook tegen de manier waarop het coldcaseteam een complexe geschiedenis benaderd heeft. Het debat over de Holocaust en de positie van Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog, stellen ze, moet ‘niet met al te gemakzuchtige hedendaagse blik [worden] gevoerd, maar met respect voor de historische context en met nuance.’ Want, zo schrijven ze, ‘alleen zo kunnen we recht doen aan het verleden en recht doen aan de mensen in het verleden.’

Aannames en gebrek aan historische kennis

De onderzoekers onderschrijven in hun rapport de kritiek die na publicatie door verschillende historici werd geuit. Volgens hen klopt de argumentatie die in het boek wordt gebruikt om Van den Bergh als verrader aan te wijzen niet. Het coldcaseteam, schrijven ze, doet veel aannames waar vervolgens argumenten op worden voortgebouwd. ‘Hierdoor wordt het geheel een wankel kaartenhuis, waarbij als één stap niet blijkt te kloppen, de volgende kaarten ook omvallen’.

Ook spreken de onderzoekers van ‘tal van foutieve interpretaties’ die voortkomen uit het feit dat het coldcaseteam de historische context van de oorlog en de naoorlogse periode ‘slecht begrepen’ heeft. Zo heeft het coldcaseteam geen rekening gehouden met de vele roddels en beschuldigingen die direct na de oorlog de ronde deden, en hebben zij hun belangrijkste bronnen niet kritisch genoeg geanalyseerd of zelfs verkeerd gelezen of geïnterpreteerd.

Het briefje

Het belangrijkste document dat het coldcaseteam als bewijs voor hun beschuldiging jegens Arnold van den Bergh opvoerde was een briefje dat Otto Frank, de vader van Anne Frank, na de oorlog ontving. Niet het briefje zelf, maar een overgetypt exemplaar ervan, werd in het archief van een rechercheur gevonden die in de jaren 1960 onderzoek deed naar het verraad van Anne Frank. Er staat te lezen:

Uw schuilplaats te Amsterdam werd indertijd medegedeeld aan de Jüdische Auswanderung te Amsterdam, Euterpestraat, door A. van den Bergh destijds wonende bij het Vondelpark, O. Nassaulaan. Bij de J.A. lag een hele lijst van door hem opgegeven adressen.

Volgens de onderzoekers is het onduidelijk wanneer het originele briefje geschreven is en wanneer het bij Otto Frank bezorgd zou zijn. Maar belangrijker nog, stellen zij, is de historische context. ‘Direct na de oorlog wemelde het van de verdachtmakingen’, schrijven de onderzoekers. ‘Overal probeerden mensen hun straatje schoon te vegen of rekeningen te vereffenen.’ Een anoniem briefje met een beschuldiging, concluderen zij, is ‘hoe dan ook geen sterk bewijs’.

De Nederlandse uitgeverij van het boek heeft na de presentatie van het onderzoeksrapport gemeld het boek uit de handel te halen.

Lees het hele onderzoeksrapport hier.