De Ondergedoken Camera

Hoewel er in Nederland tijdens de Duitse bezetting, met uitzondering van de Sperr-gebieden, tot eind 1944 geen algemeen fotografeerverbod gold, was het riskant om zaken te fotograferen die de bezetter niet aanstonden. Tijdens het laatste oorlogsjaar benaderden de verzetsmannen Tony van Renterghem, stafchef van de Binnenlandse Strijdkrachten in Amsterdam-Zuid, en de Duits-Joodse cineast Fritz Kahlenberg Nederlandse fotografen die actief waren in Amsterdam en omgeving. Hun doel was om de omstandigheden van de bezetting vast te leggen als getuigenis voor later. Ook werden opnamen van de erbarmelijke levensomstandigheden in het westen tijdens de Hongerwinter van 1944/1945 gemaakt en naar Londen overgebracht om de Nederlandse regering in ballingschap te overtuigen van de noodzaak om bij de geallieerden voedseldroppings te bepleiten.

Aanleiding van het onderzoek

Foto’s van de groep ‘De Ondergedoken Camera’ hebben na de oorlog in belangrijke mate bijgedragen aan de beeldvorming van de Duitse bezetting. Er is echter weinig bekend over de aard en omvang van het werk van deze fotografen; welke onderwerpen werden vastgelegd, hoe was de groep georganiseerd, en hoe opereerde de leiding van de groep vanuit het onderduikadres in Amsterdam-Zuid. Op de zolderverdieping van de onderduikwoning in Amsterdam Zuid zijn nog altijd de overblijfselen te zien van waar destijds de donkere camera was ingericht.

Over het boek

Op 20 maart 2025 verschijnt er als sluitstuk van het onderzoek bij uitgeverij W Books het boek De Onderdoken Camera, naar de naam waaronder de fotografen later bekend werden. Na de oorlog verwierven de fotografen, onder wie grote namen als Emmy Andriesse, Cas Oorthuys, Charles Breijer, Marius Meijboom, Ad Windig en Krijn Taconis, brede bekendheid. Hun indringende opnamen droegen blijvend bij aan de beeldvorming van de bezetting. Toch bleef veel onbekend over de werkwijze, organisatie en aard en omvang van hun werk. Dit boek, gebaseerd op uitvoerig archiefonderzoek, biedt inzicht in de risicovolle missie van De Ondergedoken Camera en zijn unieke bijdrage aan de Nederlandse (foto)geschiedenis. 

Tentoonstelling in FOAM

FOAM presenteert vanaf 1 mei tot en met 1 september de tentoonstelling De Ondergedoken Camera. De aanleiding is de viering van 750 jaar Amsterdam en 80 jaar bevrijding. De tentoonstelling is samengesteld door voormalig conservator fotografie van het Stedelijk Museum Hripsimé Visser, Foam-curator Claartje van Dijk en tentoonstellingsvormgever Jeroen de Vries, in samenwerking met het NIOD.