Tweeluik over het herstel van de rechtsstaat na de Tweede Wereldoorlog

Na een periode van extreme repressie, genocide en willekeur vormde de afrekening met NSB’ers en collaborateurs een eerste lakmoesproef voor het herstel van de Nederlandse liberaal-democratische rechtsstaat. Verdachten werden ter verantwoording geroepen door middel van de bijzondere rechtspleging en de zuivering van verschillende beroepsgroepen.

De aanhoudende discussies over verschillende aspecten van deze geschiedenis en de openbaarmaking van het Centraal Archief van de Bijzondere Rechtspleging (CABR) in 2025 nodigen uit tot nieuwe reflectie in de vorm van een serie longreads en een boek.

Longreads

Het omvangrijke en veelsoortige archief van het CABR is altijd beperkt openbaar geweest. Vanaf 2025 worden de dossiers openbaar toegankelijk en digitaal raadpleegbaar. Het valt te verwachten dat dit veel vragen uit de samenleving zal opleveren.

Om gebruikers context te geven bij de complexe en soms onverwachte of tegenstrijdige informatie die ze in de digitale collectie vinden, maken we een serie van tien longreads over deelaspecten van de bijzondere rechtspleging. De longreads verschijnen online vanaf januari 2025.

Boek

De zuivering van de Nederlandse ambtenarij is een omstreden aspect gebleven van het naoorlogse herstel van de rechtsstaat. De belangen en verwachtingen van burgers botsten op die van de herstelwetgevers, waarna het beeld van een gefaalde zuivering bleef hangen.

Een boek voor een breed publiek voorziet de huidige debatten van achtergrond en verdieping. We hanteren een bottom-up-benadering, waarbij we de zuivering op lokaal niveau bestuderen in de context van sociaal-maatschappelijke factoren. Het boek verschijnt in 2027.