The Holocaust, Israel and ‘the Jew' Histories of antisemitism in postwar Dutch society

Dit is de eerste uitvoerige studie naar het naoorlogse antisemitisme in Nederland. De focus ligt op de manier waarop stereotypen jaar in, jaar uit worden doorgegeven, zoals blijkt uit publieke debatten, de massamedia, demonstraties en herdenkingen, en alledaagse interacties. In De Holocaust, Israël en 'de jood' wordt onderzocht hoe oude verhalen en uitdrukkingen over 'de stereotype jood' worden gerecycled en aangepast voor nieuw gebruik, waarbij een link wordt gelegd tussen het antisemitisme van de vroege naoorlogse jaren en de uitingen van tegenwoordig. De Nederlandse situatie is interessant vanwege het contrast tussen de geroemde Nederlandse traditie van tolerantie en de grote aantallen Joden die in de Tweede Wereldoorlog vanuit Nederland werden gedeporteerd en vermoord. Het boek werpt zijn licht op de schaduwzijde van deze 'Nederlandse paradox' in de uitingen van afkeer en schuldgevoel die na 1945 klonken.

In deze context kan de grove uitspraak 'Ze zijn vergeten je te vergassen' worden gezien als de eerste radicale uiting van naoorlogs antisemitisme en als voorbeeld van de wijze waarop de Holocaust tegen de Joden werd gebruikt. De associatie van 'de jood' met de gaskamers verspreidde zich van de straten naar de voetbalstadions, en van verbaal geweld naar pamfletten en demonstraties. De kreet 'Hamas, Hamas, alle Joden aan het gas' geeft aan dat Israël een tweede ingrediënt van het naoorlogse antisemitisme werd. De hoofdstukken behandelen thema's als voetbal-antisemitisme, joodse reacties, filosemitisme, antisemitisme in Nederlands-Marokkaanse en Nederlands-Turkse gemeenschappen, omstreden herdenkingen, de neonazi-traditie, en de nalatenschap van Theo van Gogh. Het boek sluit af met een lange epiloog over 'de jood' in de politiek van extreemrechts, de Parijse aanslagen van 2015 en de vluchtelingencrisis. Het stereotype van 'de jood' blijkt overdraagbaar op andere minderheden.

Evelien Gans

Remco Ensel

Deel deze pagina