Heeft het NIOD materiaal over personen die “fout” zijn geweest?
De originele dossiers die zijn aangelegd in het kader van de naoorlogse rechtspleging (de berechting van personen die ervan werden verdacht tijdens de oorlog ‘fout’ te zijn geweest) bevinden zich in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR), dat is ondergebracht bij het Nationaal Archief te Den Haag. In het CABR wordt van ruim 400.000 personen dossiers bewaard. Naar deze personen is na de oorlog een onderzoek ingesteld, omdat zij verdacht werden van een vorm van collaboratie. Daar het CABR veel privacygevoelige informatie bevat is het niet eenvoudig om toegang tot de inhoud van deze dossiers te krijgen. Voor inzage moet vooraf schriftelijk toestemming worden gevraagd bij het Nationaal Archief. Zie de website van het Nationaal Archief voor meer informatie.
NSB-leden
Het is niet eenvoudig te achterhalen of iemand lid is geweest van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Er bestaat geen complete algemene ledenlijst of ledenadministratie van de NSB meer. In het bij het NIOD berustende NSB-archief (althans wat daarvan bewaard is gebleven) bevinden zich slechts enkele zeer incomplete, doorgaans niet-alfabetische namen- en ledenlijsten, veelal van NSB-functionarissen. De ledenadministratie van de NSB, zoals destijds aangelegd in de vorm van een cartotheek, bestaat niet meer. Na de oorlog zijn de kaarten als bewijsmateriaal gevoegd in de dossiers die zijn aangelegd in het kader van de naoorlogse rechtspleging. Zoals gezegd zijn deze dossiers verzameld in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR), dat berust bij het Nationaal Archief. Het CABR is daarmee de beste bron voor onderzoek naar een eventueel NSB-lidmaatschap. Niet van alle NSB-leden is echter een dossier in het CABR aanwezig.
Waffen-SS'ers
Over een Nederlander die in Duitse krijgsdienst is getreden is mogelijk een dossier aanwezig in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR), dat berust bij het Nationaal Archief in Den Haag. In het CABR zitten ook dossiers over personen die tijdens de oorlog zijn vermist of omgekomen.
Een andere mogelijke bron van informatie is het oorlogsarchief van het Nederlandse Rode Kruis, waarin gegevens berusten met betrekking tot Nederlanders die in Duitse krijgsdienst gewond zijn geraakt, zijn omgekomen, of krijgsgevangen zijn gemaakt. Net als het CABR is ook het oorlogsarchief van het NRK ondergebracht bij het Nationaal Archief in Den Haag. Op de website van het Nationaal Archief staat hoe een verzoek om informatie uit het NRK-archief ingediend kan worden.
Tenslotte zou u contact op kunnen nemen met twee afdelingen van het het Duitse Nationaal Archief:
Afdeling Personenbezogene Auskünfte zum Ersten und Zweiten Weltkrieg in Berlin-Reinickendorf (de voormalige Deutsche Dienststelle WASt):
Bundesarchiv
Abteilung PA
Eichborndamm 179
13403 Berlin
Tel: 00 49 304 190 444 0
E-mail: poststelle-pa@bundesarchiv.de
En het Nationaal Archief, afdeling Militair Archief:
Bundesarchiv-Militärarchiv
Wiesentalstraße 10
79115 Freiburg
Tel: 00 49 761 478 170
E-mail: militaerarchiv@barch.bund.de
Bij deze twee afdelingen berusten de bewaard gebleven persoonsdossiers van (voormalige) militairen die in de Duitse strijdkrachten hebben gediend (incl. buitenlanders in Duitse krijgsdienst). Daar veel van dit materiaal verloren is gegaan, is echter van lang niet alle (voormalige) militairen nog een dossier aanwezig.
Over Nederlanders die in Duitse krijgsdienst zijn gesneuveld of vermist geraakt, is mogelijk ook informatie te verkrijgen bij de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e.V., de Duitse Oorlogsgravenstichting.
Op de website van de Volksbund kan men zoeken in een database van gevallenen (‘Gräbersuche’).
NSKK'ers
Het NSKK (‘Nationalsozialistisches Kraftfahrkorps’) fungeerde op transportgebied als hulporganisatie van de Duitse strijdkrachten. Door onder andere de goede salariëring telde dit korps al gauw enkele duizenden Nederlandse chauffeurs in zijn gelederen. Nederlandse NSKK’ers waren actief in België, Frankrijk en achter het Oostfront. Over het NSKK is meer te lezen in deel 6 van Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog door Dr. L. de Jong (pag. 437-441) en in het boek 'Ook gij behoort bij ons! Het NSKK in de Lage Landen' van Alex Dekker (derde herziene en aangevulde editie, Just Publishers 2013). Een artikel van Alex Dekker over dit onderwerp is onder de titel ‘Ook gij behoort bij ons! Nederlanders bij het NSKK’ verschenen in het Achtste Bulletin van de Tweede Wereldoorlog van Perry Pierik e.a. (red.), Uitgeverij Aspekt 2005, pag. 9-37.
Voor informatie over individuele Nederlandse NSKK’ers is opnieuw het bij het Nationaal Archief in Den Haag berustende Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) de meest aangewezen bron.